Tekst ukazał się pierwotnie na blogu London School of Economics (LSE) – Impact of Social Sciences
Wpływ społeczny – z Albionu do Polski
Gdy w 2014 roku przeprowadziłam się do Wielkiej Brytanii, aby rozpocząć studia doktoranckie, hasło „impact” było wszechobecne. Niemal co tydzień na kampusie odbywało się jakieś wydarzenie związane z “wpływem społecznym” (tak obecnie tłumaczy się “impact” na język polski). Warsztaty, szkolenia, wykłady… Wszystko wokół wprowadzonej niewiele wcześniej inicjatywy “Impact Agenda” zakładającej promowanie (i ewaluowanie) wpływu społecznego naukowców.
Ja sama brałam udział w kursach skierowanych do młodych badaczy. Tłumaczono nam, czym jest “wpływ społeczny” i jak od początku uczynić go integralną częścią naszych badań. Widać było ogromny i skoordynowany wysiłek włożony w rozpowszechnianie informacji o “wpływie” we wspólnocie akademickiej.
Dziś wydaje się, że w Wielkiej Brytanii termin „impact” na stałe wszedł do akademickiego słownika.
Nikt nie pyta już, co oznacza pojęcie “impact”. Większości naukowców nie ma też wątpliwości, że o “wpływ” warto się starać.
“Impact” po polsku
Obecnie z zainteresowaniem obserwuję, jak ta historia powtarza się w Polsce. Zbliża się zaplanowana na 2022 r. ewaluacja jednostek naukowych (w poprzednim wcieleniu zwana pieszczotliwie “parametryzacją”). Po raz pierwszy będzie ona zawierała element „wpływu społecznego” (tzw. “trzecie kryterium ewaluacji”). Podejście do ewaluacji wpływu jest wyraźnie wzorowane na brytyjskim modelu Research Excellence Framework (REF).
Polscy naukowcy, a także administratorzy i managerowie uczelni przechodzą obecnie przez te same etapy, przez które przechodzili ich brytyjscy koledzy w okresie poprzedzającym REF 2014. Gorączkowe czytanie dostępnej dokumentacji. Wysiłek klarowania, a potem tłumaczenia innym, czym właściwie jest wpływ społeczny (a czym nie jest). Tropienie naukowców, którzy mogą się wykazać czymś na kształt wpływu społecznego. Przekonywanie ich do napisania opisów wpływu. Kolejne rundy poprawek opisów wpływu.
“Wpływ” – nowa składowa “akademickiej doskonałości”?
Z punktu widzenia lingwistycznego fascynujące jest obserwowanie konsekwencji dodania do słownika ewaluacji akademickiej jednego nowego terminu.
Okazuje się, że taka niewielka zmiana może znacząco wpłynąć na sposób, w jaki naukowcy mówią, piszą, a być może nawet myślą o swojej pracy. “Impact” jest jak jeden składnik, który zmienia charakter całego dania (vide niebieski sznurek użyty do związania warzyw przez Bridget Jones).
W ramach badań doktoranckich analizowałam, w jaki sposób wprowadzenie do ewaluacji nauki elementu “wpływu społecznego” w dłuższej perspektywie kształtuje komunikację naukową.
Bezprecedensowym wydarzeniem jeśli chodzi o sposób komunikowania osiągnięć naukowych jest powstanie oddzielnego gatunku tekstu – “opisu wpływu” (impact case study).
W rozprawie doktorskiej opisałam zmiany spowodowane w komunikacji akademickiej przez wprowadzenie czynnika “impact” z perspektywy teorii rządomyślności (governmentality) Michela Foucaulta. Przy użyciu pojęć z zakresu analizy dyskursu przeanalizowałam wyłanianie się “dyskursu wpływu społecznego”. Więcej o etapach jego tworzenia się i umacniania w oryginalnym, dłuższym wpisie.
Wpływ wpływu
Model ewaluacji czynnika “impact” przyjęty w brytyjskim REF jest najbardziej rozbudowanym i najlepiej zbadanym podejściem do ewaluacji “wpływu”. Podejście brytyjskie jest pilnie śledzone i często kopiowane w systemach akademickich na całym świecie (Hongkong, Norwegia, Polska…).
W Wielkiej Brytanii “impact” przeorał krajobraz ewaluacji naukowej.
W ciągu kilku lat z mglistej, niedookreślonej koncepcji stał się on jednym z niekwestionowanych filarów rzeczywistości akademickiej. Praca nad dokumentowaniem “wpływu” pochłania setki godzin, o jego ocenie napisano tysiące stron. “Wpływ społeczny” może stać się fundamentem kariery naukowej. Jego brak może karierę złamać.
Z fascynacją (i odrobiną niepokoju) czekam na pierwszą polską ewaluację obejmującą element wpływu społecznego.
Jakie będą jej wyniki?
A co ważniejsze, jaki będzie jej wpływ?
Wpis jest oparty na moim artykule naukowym “Research impact evaluation and academic discourse” opublikowanym w Humanities Social Science Communications https://www.nature.com/articles/s41599-021-00727-8